[ Pobierz całość w formacie PDF ]
widzieć w Innym jakieś dobro, którego jemu brak, albo też w sobie jakieś zło, którego
inny nie posiada i z tej racji może mu się z pokory poddawać.
Ad 1. powinniśmy szanować nie tylko Boga w nim samym, ale także powinniśmy w
każdym człowieku uszanować to, co jest w nim Boskie, wszakże nie w sposób, w jaki
szanujemy Boga. Dlatego powinniśmy z racji pokory poddawać się wszystkim bliznim
dla Boga, zgodnie ze wskazaniem piotra10): BÄ…dzcie tedy podda-ni wszelkiemu
ludzkiemu stworzeniu dla Boga . Wszakże podległość absolutną (latria) powinniśmy
okazywać tylko Bogu.
Ad 2. Nie możemy popaść w fałsz, jeśli to co Boskie w bliznim stawiamy wyżej niż to
co ludzkie w nas. Stąd, w objaśnieniu do słów Apostoła11): w pokorze jeden
drugiego mając za wyższego od siebie powiedziano 12): Ale nasza ocena tego nie
powinna być fikcją, lecz winniśmy z całą prawdziwością uważać, że może być w
bliznim coś, o czym my nie wiemy, a czym on nas przewyższa, chociażby dobro
nasze, dzięki któremu wydaje się nam, że my jego przewyższamy, nie było zakryte .
Ad 3. Jak każda inna cnota, tak i pokora ma swą siedzibę głównie we wnętrzu duszy.
Może więc człowiek wewnętrznym aktem duszy poddawać się drugim bez dania
sposobności szkodzenia Im. I to właśnie wyraża Augustyn mówiąc3): Niech
przełożony uniży się do stóp waszych. bojaznią przed Bogiem . Natomiast w
zewnętrznym praktykowaniu pokory, podobnie jak każdej innej cnoty, należy
kierować się należnym umiarem (moderatio), by nie zaszkodzić drugim. Jeśli jednak
131
ktoś czyni co i jak należy, a ludzie biorą z tego okazję do grzechu, winę ponosi nie ten
kto pokornie postępuje, bo chociaż ktoś się zgorszył, pokorny nie dał zgorszenia.
Artykuł 4.
CZY POKORA JEST CZZCI SKROMNOZCI
LUB UMIARKOWANIA?
Wydaje się, że pokora nie jest częścią skromności lub umiarkowania, ponieważ:
1. Pokora wprowadza uszanowanie powodujące podległość Bogu, jak powiedziano w
artykule poprzednim. A ponieważ Boga za przedmiot mają cnoty teologiczne, przeto
pokorę należy uważać raczej za cnotę teologiczną niż za składnik umiarkowania czy
skromności.
2. Umiarkowanie ma siedzibę w pożądliwości, natomiast pokora wydaje się być w
gniewliwości. podobnie jak przeciwstawna jej pycha, której przedmiot jest trudny. Nie
może więc pokora być częścią umiarkowania lub skromności.
3. Jak wynika z tego, co wyżej powiedziano1), pokora i wielkoduszność dotyczą tego
samego. Lecz wielkoduszność nie jest częścią umiarkowania lecz raczej męstwa, jak
tego dowiedziono wyżej2. Wobec tego nie wydaje się, by pokora była częścią
umiarkowania lub skromności.
Z drugiej jednak strony mówi Orygenes3): Jeśli chcesz słyszeć nazwę tej cnoty
i jak ją nawet filozofowie nazywają, to rozumiej, że jest ona pokorą, którą szanuje
Bóg, a filozofowie uważajÄ… jÄ… za metrèotes, tj. za miarÄ™ lub Å‚ad . A ponieważ to
oczywiście należy do skromności lub umiarkowania, zatem pokora jest ich częścią.
Odpowiedz: Jak wyżej powiedziano4), w przydzielaniu cnotom jakiejś części należy
kierować się głównie podobieństwem co do sposobu cnoty. Sposobem właściwym
umiarkowaniu, będącym jego główną wartością, jest poskramianie lub tłumienie
(repressio) naporu jakiejś namiętności. Dlatego wszystkie cnoty poskramiające lub
tłumiące napór jakichś uczuć oraz kierujące czynnościami są uważane za części
umiarkowania. Otóż, jak łagodność przytłumia ruch gniewu,. tak pokora przytłumia
ruch nadziei, która jest ruchem ducha dążącego do rzeczy wielkich. Dlatego zarówno
łagodność jak pokora są częściami umiarkowania.
Dlatego nawet Filozof6) wyraża się o kimś,. kto dąży do rzeczy małych, bo na
to go tylko stać, że nie jest wielkodusznym, lecz umiarkowanym, a my byśmy go
nazwali pokornym. Między Innymi częściami umiarkowania, z powodu podanego
wyżej6) pokora zawiera się w skromności w znaczeniu przyjętym przez Cycerona7),
jako że pokora jest nie czym innym jak pewnym ładem ducha. Wyraża się o tym Piotr,
mówiąc 8): w nieskazitelności spokojnego i skromnego ducha .
Ad 1. Cnoty teologiczne, których przedmiotem jest cel ostateczny, będący podstawą
dążeń, są przyczyną wszystkich innych cnót. Stąd wniosek, że chociaż pokora ma za
przyczynę szacunek dla Boga, to jednak nie przeszkadza, by była częścią skromności
lub umiarkowania.
Ad 2. Przydziela się części cnotom głównym na podstawie zbieżności nie w
podmiocie lub materii, lecz w formalnym sposobie (in modo formali), jak to
powiedziano wyżej9). Dlatego, chociaż pokora jest w sile gniewu jako w podmiocie,
to jednak z racji sposobu uważa się ją za część skromności l umiarkowania.
132
Ad 3. Chociaż wielkoduszność i pokora obiegają się w materii, to jednak różnią się
sposobem, z racji którego wielkoduszność jest częścią męstwa, zaś pokora częścią
umiarkowania.
Artykuł 5.
CZY POKORA JEST NAJWIKSZ Z CNÓT ?
Wydaje się, że pokora jest największą cnotą, ponieważ:
1. W wyjaśnieniu opowieści o faryzeuszu i celniku1) Chryzostom mówi2): pokora
pomieszana z występkami biegnie tak szybko, że wymija sprawiedliwość złączoną z
pychą. Jeśli ją jednak złączysz ze sprawiedliwością, zajdzie bardzo wysoko: bo
znajdzie się wśród Aniołów przy tronie Boga . Z tego wynika, że pokora znaczy
więcej niż sprawiedliwość. A ponieważ sprawiedliwość jest najświEthicjsza ze
wszystkich cnót, i, jak wynika z tego co powiedział Filozof3), zawiera w sobie
wszystkie cnoty, wobec tego pokora jest największą cnotą.
2. Mówi Augustyn4): zamyślasz skonstruować gmach wielkości? Pomyśl więc
najpierw o pokorze jako podwalinie . Z tego widać, że pokora jest fundamentem
wszystkich cnót, a wobec tego jest największą wśród nich.
3. Im większa cnota, tym większa nagroda. Otóż pokorze należy się największa
nagroda, jako że kto się uniża, wywyższony będzie 5).
4. Mówi Augustyn6): Całe życie Chrystusa na ziemi jako człowieka, którego naturę
raczył przybrać, było regułą życia . Lecz Chrystus zalecił naśladowanie w
szczególności swej pokory, mówiąc7): uczcie się ode mnie. żem cichy i pokornego
serca . Zaś Grzegorz wyraża się8), że przyczyną, która sprawiła nasze zbawienie jest
pokora .
Z drugiej jednak strony jest faktem, że ponad wszystkimi cnotami jest miłość,
jak wyraził Apostoł9): ponad wszystko miejcie miłość . Zatem pokora nie jest
największą z cnót.
Odpowiedz: Dobroć cnoty ludzkiej polega na porządku wskazanym przez rozum, a
porządek ten ustala się w pierwszym rzędzie z uwagi na cel. Dlatego najważniejsze są
cnoty teologiczne (Boskie), bo ich przedmiotem jest cel ostateczny. W drugim rzędzie
zaś porządek ten ustala się z uwagi na uporządkowanie środków prowadzących do
danego celu. Otóż to uporządkowanie w swej istocie jest w porządkującym rozumie, a
pochodnie w sile dążeniowej, uporządkowanej przez rozum. Tego uporządkowania w
całości dążeń dokonuje sprawiedliwość, zwłaszcza prawna. Natomiast pokora sprawia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]