[ Pobierz całość w formacie PDF ]
posiłku, zamachowiec czający się, by zabić swoją ofiarę, żołnierz na polu bitwy - wszystkie te
czyny wymagają skupionego umysłu, lecz to skupienie nie może zostać scharakteryzowane
jako samadhi. Samadhi to wyłącznie zdrowe jednoupunktowienie, skupienie na zdrowych
stanach umysłu. Nawet wówczas jego zakres jest zawężony: nie oznacza ono każdej formy
zdrowego skupienia, a jedynie zintensyfikowaną koncentrację, która jest skutkiem
przemyślanego wysiłku mającego na celu podniesienia umysłu na wyższy, bardziej
oczyszczony poziom świadomości.
Komentarze definiują samadhi jako ześrodkowanie umysłu i czynników mentalnych wprost i
wyłącznie na obiekcie. Samadhi, jako zdrowe skupienie, zbiera i łączy zazwyczaj
rozczłonkowany i rozproszony strumień stanów mentalnych, w celu wywołania
wewnętrznego ujednolicenia. Dają się zauważyć dwie uderzające cechy skoncentrowanego
umysłu: nieprzerwana uważność obiektu i wynikające z niej wyciszenie funkcji mentalnych,
cechy odróżniające go od umysłu nieskoncentrowanego. Umysł niewyszkolony w skupieniu
porusza się w rozproszeniu i roztargnieniu, które Budda porównuje do trzepoczącej się ryby,
wyciągniętej z wody i rzuconej na suchy piasek. Nie może on pozostać na jednym miejscu,
tylko rzuca się od idei do idei, od myśli do myśli, bez wewnętrznej kontroli. Tak rozedrgany
umysł jest także umysłem zwiedzionym przez iluzje.
Opanowany przez kłopoty i rozważania, stale trawiony złudzeniami, postrzega on rzeczy
jedynie fragmentarycznie, zaburzony przez zmienne myśli, pojawiające się jak zmarszczki na
wodzie. W odróżnieniu od tego, umysł wyszkolony w skupieniu może pozostawać
zogniskowany na swoim obiekcie bez rozproszenia. Ta wolność od rozproszenia przynosi w
efekcie delikatność i łagodność, które czynią umysł skutecznym narzędziem przenikania. Jak
jezioro niezakłócone przez żadną bryzę, skoncentrowany umysł jest wiernym ekranem,
odzwierciedlającym wszystko, co tylko pojawi się przed nim, dokładnie takim, jakim jest.
Rozwój skupienia
Skupienie można rozwinąć przez jedną z dwóch metod - albo jako cel systemu praktyki,
nakierowanego wyraznie na osiągnięcie głębokiej koncentracji na poziomie wchłonięcia, albo
jako przypadkowy element towarzyszący ścieżce, której celem jest wzbudzenie wglądu.
Pierwsza metoda zwana jest rozwojem łagodności (samatha-bhavana), druga rozwojem
wglądu (vipassana-bhavana). Obie te ścieżki wymagają podobnych praktyk wstępnych. Dla
podjęcia którejkolwiek z nich konieczne jest oczyszczenie dyscypliny moralnej, muszą zostać
usunięte rozmaite przeszkody, medytujący musi otrzymać odpowiednie instrukcje (najlepiej
od osobistego nauczyciela), oraz musi zamieszkać w miejscu odpowiednim dla praktyki.
Dopiero gdy te warunki wstępne zostaną spełnione, medytujący na ścieżce łagodności musi
dobrać obiekt medytacji, coś, co zostanie użyte jako punkt ogniskowy dla rozwoju skupienia.
W przypadku, gdy uczeń posiada wykwalifikowanego nauczyciela, nauczyciel
prawdopodobnie wskaże mu obiekt, który uzna za właściwy dla jego temperamentu. Gdy nie
posiada się nauczyciela, należy samodzielnie wybrać obiekt, być może trochę
eksperymentując. Instrukcje medytacyjne łączą tematy medytacji łagodności w zbiór o
czterdziestu elementach, zwanych miejscami pracy (kammatthana), ponieważ są to miejsca, w
których medytujący wykonuje swoją pracę związaną z praktyką. Wymienimy te czterdzieści
elementów:
dziesięć kasina
dziesięć nieatrakcyjnych obiektów (dasa asubha)
dziesięć pamięci (dasa anussativo)
cztery wyższe stany (cattaro brahmavihara)
cztery stany niematerialne (cattaro aruppa)
jedna percepcja (eka sanna)
jedna analiza (eka vavatthana).
Kasina to zręczne środki reprezentujące odpowiednie pierwotne cechy podstawowe. Cztery
reprezentujÄ… podstawowe elementy - kasina ziemi, wody, ognia i powietrza; cztery
reprezentują kolory - niebieskie, żółte, czerwone i białe kasina; dwa pozostałe to kasina
światła i przestrzeni. Każde kasina jest konkretnym obiektem, reprezentującym uniwersalne
cechy, których znaczenie oddaje. I tak kasina ziemi mogłoby być okrągłym dyskiem
wypełnionym gliną. W celu rozwinięcia koncentracji na kasina ziemi, medytujący umieszcza
dysk wprost przed sobÄ…, ustala na nim swoje spojrzenie, po czym kontempluje ziemia, ziemia.
Podobna metoda stosowana jest dla innych kasina, z właściwymi zmianami, aby medytacja
odpowiadała obiektowi.
Dziesięć nieatrakcyjnych obiektów to zwłoki w różnych stadiach rozkładu. Temat ten wydaje
się podobny do kontemplacji cielesnego rozpadu w uważności ciała i, w rzeczy samej, w
dawnych czasach tereny cmentarne i kremacyjne polecane były jako najstosowniejsze miejsca
dla obu kontemplacji. Lecz obie te kontemplacje mają odmienny punkt ciężkości. W
przypadku uważności ćwiczenie kładzie nacisk na zastosowanie rozważań myślowych, widok
rozkładających się zwłok służy jako bodziec do refleksji na temat naszej własnej śmierci i
ostatecznego rozpadu. W ćwiczeniu z kasina odradza się używanie rozważań czy refleksji.
Nacisk jest położony natomiast na jednoupunktowione mentalne umocowanie na obiekcie, a
im mniej myśli występuje, tym lepiej.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]